Limfangioleiomiomatoza - choroba kobiet w wieku rozrodczym

Limfangioleiomiomatoza (LAM) należy do rzadkich schorzeń wielonarządowych - dotykających głównie kobiet w wieku rozrodczym. Choroba może występować, jako samodzielna jednostka chorobowa a także, jako LAM w przebiegu stwardnienia guzowatego (przypadłości o podłożu genetycznym, charakteryzującej się powstawaniem zmian o charakterze odpryskowiaków w różnych narządach m.in. naczyniakowłókniaków w skórze twarzy).
Jednostka chorobowa, jaką jest limfangioleiomiomatoza, dotyczy płuc - to torbielowata destrukcja miąższu płuc a także postępujący spadek wskaźników czynności płuc. Źródłem powstawania schorzenia są zaburzenia funkcjonowania genów.
Ważne! Limfangioleiomiomatoza dotyczy 1: 400 000 dorosłych kobiet w przedziale wiekowym 40 - 44 lat.
Limfangioleiomiomatoza - charakterystyka
Schorzenie objawia się niekontrolowaną proliferacją (zdolnością namnażania komórek przez organizm) nieprawidłowych komórek, które podobne są do komórek mięśni gładkich - komórki LAM.
Efektem jest wspomniana już torbielowata destrukcja miąższu płuc oraz:
- tworzenie wypełnionych płynem torbielowatych konfiguracji w przebiegu naczyń limfatycznych,
- guzów (naczyniakomięśniakotłuszczaki).
Przypadłość występuje, jako samodzielna jednostka chorobowa i jako LAM w stwardnieniu guzowatym (TSC). Mechanizm powstawania przypadłości LAM oraz TSC - wiąże się z mutacją w obszarze genów supresorowych nowotworów odpowiedzialnych za stwardnienie guzowate 1 (TSC1) i (TSC2). Produktami białkowymi tychże genów są hamartyna oraz tuberyna. Wskutek mutacji zostaje uszkodzony kompleks hamartyna - tuberyna, a także ulega zakłóceniu regulacja szlaku sygnałowego (mTOR/S6K1 - funkcja regulacji wzrostu, proliferacji, jak i ruchu komórki. Ponadto procesów translacji i transkrypcji) - skutkiem jest nieprawidłowa proliferacja komórek, obserwowana w LAM.
Objawy i diagnoza
Początkowym objawem chorobowym może być systematycznie pogłębiająca się duszność wysiłkowa (trudna do zdiagnozowania, na podstawie przeprowadzonych badań fizykalnych bądź klasycznego radiogramu klatki piersiowej).
Ważne! W sporadycznych przypadkach schorzenie rozpoczyna się obecnością chłonki w jamie opłucnowej bądź wystąpieniem nagłego krwawienia do jamy brzusznej.
W przeważającej większości przypadków, główne symptomy chorobowe pochodzą ze strony układu oddechowego:
- duszności,
- ból zlokalizowany w klatce piersiowej,
- kaszel,
- krwioplucie.
Objaw duszności, jaki zgłasza większość pacjentów, jest wywołany zakłóceniami wentylacji typu obturacyjnego, a także zastępowaniem prawidłowego miąższu płuc przez tworzące się torbiele.
Nagła duszność u pacjentów chorych na LAM może być wynikiem odmy opłucnowej (występuje u 2/3 chorych) - charakteryzuje się tendencją nawracającą u większości chorych.
Ważne! Przez wzgląd na rzadkość schorzenia LAM - rozpoznanie przypadłości często jest opóźnione w stosunku do wystąpienia pierwszych symptomów chorobowych (nawet 5 - 6 lat).
Do pozapłucnych objawów limfangioleiomiomatozy należą:
- powiększone węzły chłonne,
- duże torbielowato powiększone naczynia limfatyczne,
- łagodne guzy, które stworzone zostały z mięśni gładkich, naczyń krwionośnych oraz tkanki tłuszczowej (naczyniakomięśniakotłuszczaki) - zazwyczaj powstają w nerkach (około 50% chorych).
W temacie naczyniakomięśniakotłuszczaków, znacznie częściej są one zauważalne u chorujących na TSC-LAM niż na S-LAM. Z reguły są to zmiany zaliczane do bezobjawowych. Jednakże w sytuacji, gdy guzów jest znaczna ilość bądź zmiany są większe niż 4 cm - pojawia się zwiększone prawdopodobieństwo ich wzrostu i wystąpienie objawów jak ból, krwiomocz oraz niebezpieczne dla zdrowia krwawienie z guza.
Postawienie diagnozy przez lekarza pulmonologa poprzedza szczegółowy wywiad lekarski oraz badania:
- RTG płuc (najczęstsze zmiany, jakie można zaobserwować w klasycznym radiogramie klatki piersiowej, to symetryczne siateczkowate bądź siateczkowato - guzkowe zmiany rozsiane, torbiele lub większe pęcherze, płyn w jamie opłucnej)
Ważne! We wczesnym etapie choroby, wynik badania klasycznym radiogramem może wydawać się prawidłowy.
- tomograf komputerowy klatki piersiowej wysokiej rozdzielczości (badanie dokładniejsze od klasycznego radiogramu. Obraz tomografu u chorych na LAM, jest na tyle charakterystyczny, że odgrywa istotną rolę w rozpoznaniu schorzenia. Na obrazie widoczne są obustronne, zwykle o regularnych kształtach, cienkościenne okrągławe torbieliki, które otacza prawidłowy miąższ płucny).
W przypadku wystąpienia naczyniakomięśniakotłuszczaków - w trakcie przeprowadzania badania fizykalnego, nie stwierdza się zazwyczaj żadnych istotnych zaburzeń (chyba, że pojawi się odma opłucnowa lub płyn w jamie opłucnej).
Ważne! W przypadku występowania dużych naczyniakomięśniakotłuszczaków bądź torbielowato powiększonych naczyń limfatycznych - podczas badania fizykalnego można stwierdzić występowanie nieprawidłowej masy w jamie brzusznej. Dodatkowo u chorych na TSC-LAM obecne są zmiany charakterystyczne dla TSC (m.in. naczyniakowłókniaki, okołopaznokciowe włókniaki).
Limfangioleiomiomatoza a ciąża
Ponieważ większość chorych na LAM, to kobiety w wieku rozrodczym - istotnym zagadnieniem jest temat ciąży.
Ciąża u pacjentek z limfangioleiomiomatozą należy do ciąż wysokiego ryzyka. Stan odmienny wiąże się tutaj z wystąpieniem takich powikłań jak:
- odma opłucnowa,
- wysięk chłonki w jamie opłucnej.
Ważne! U chorych z naczyniakomięśniakotłuszczakami, pojawia się zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia krwawienia z tych zmian. U niektórych pacjentek zaobserwowano przyśpieszony wzrost guza w czasie trwania ciąży.
Przypuszcza się (doniesienia dotyczące rozpoznania LAM bądź progresja podczas ciąży), że ciąża może mieć wpływ na przyśpieszenie spadku wskaźników czynności układu oddechowego. Jednakże, o czym należy pamiętać, niepowikłana ciąża była obserwowana u sporej liczby pacjentek z LAM.
Ważne! Decyzja o zajściu w ciążę powinna należeć do chorej na LAM. Lekarz jedynie powinien poinformować o możliwych konsekwencjach zdrowotnych.
Leczenie
Na przypadłość, jaką jest limfangioleiomiomatoza, nie ma skutecznej metody leczenia, która umożliwiłaby zlikwidowanie zaburzeń bądź zatrzymałaby proces chorobowy płuc.
Obecnie u chorych z malejącą funkcją płuc, stosuje się terapię sirolimusem bądź ewerolimusem.
Ważne! U chorych, u których stan jest poważny, brane pod uwagę jest przeszczepienie płuca.
Leczenie limfangioleiomiomatozy odbywa się na zasadzie postępowania objawowego oraz ukierunkowane jest na zapobieganie powikłaniom (w tym leczenie ewentualnych powikłań).
Pacjentom z LAM zaleca się:
- zrezygnowanie z palenia papierosów,
- trzymanie prawidłowej wagi,
- poddawanie szczepieniom przeciw grypie,
- szczepionkę pneumokokową (zmniejszenie prawdopodobieństwa zakażeń układu oddechowego, a w przypadku wystąpienia zakażenia odpowiednie oraz szybkie leczenie).
Ważne! Kobiety powinny zrezygnować z przyjmowania estrogenów (pod postacią środków antykoncepcyjnych, jak i zastępczej terapii hormonalnej).
Wciąż trwają badania nad nowymi lekami na limfangioleiomiomatozę (m.in. interferon, ihibitory aromatazy, doksycyklina), a także ich połączeniami.
Piśmiennictwo
Źródło tekstu:
- S. Jóźwiak, M. Dudzisz - Śledź „Stwardnienie guzowate - możliwości diagnostyczne i terapeutyczne”, Medycyna Rodzinna, zeszyt 55 (3/2010)
D. Domańska - Pakieła, K. Kotulska, S. Jóźwiak „Stwardnienie guzowate: postępy w diagnostyce i leczeniu”, Neurologia dziecięca 2008 rok 17(33)
Adres www źródła:
- www.journals.indexcopernicus.com/abstract.php?icid=952532
- www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2014/09/pnm_2011_295_302.pdf
- www.ukladu-oddechowego.choroby.biz/Limfangioleiomiomatoza