Czerniak – niechciana pamiątka z wakacji?
Czerniakiem nazywamy nowotwór złośliwy skóry, który rozwija się z komórek barwnikowych. Poza skórą może lokalizować się w obrębie gałki ocznej, błony śluzowej (warg, podniebienia, odbytu czy warg sromowych) oraz paznokci. W Polsce każdego roku rozpoznaje się czerniaka u 4-5 osób na 100000 mieszkańców.
Szczególne znaczenie w rozwoju czerniaka skóry ma działanie promieniowania ultrafioletowego: zarówno UVB, jak i UVA. Kumuluje się ono w ciągu całego życia, dlatego należy podkreślić, że korzystanie z solariów zwłaszcza przez młode osoby oraz narażenie na promieniowanie słoneczne w dzieciństwie zdecydowanie zwiększa ryzyko zachorowania. Do pozostałych czynników ryzyka wystąpienia czerniaka zaliczamy zespół zmian atypowych, fototyp skóry I i II (jasna karnacja, niebieskie oczy), obecność dużych znamion wrodzonych (o średnicy >15 cm), zachorowanie na czerniaka w przeszłości, dodatni wywiad rodzinny i przewlekłe stosowanie leków obniżających odporność.
Pacjentów powinny zaniepokoić wszelkie zmiany dotyczące już obecnych znamion, takie jak zgrubienie, zaczerwienienie, swędzenie, krwawienie, powiększenie, zmiany zabarwienia i kształtu. Łatwo zapamiętać schemat ABCD:
- A – asymetria (zmiana kształtu z okrągłej na asymetryczną)
- B – brzegi (nierówne, postrzępione)
- C – kolor (ang. color, zmiany w zabarwieniu, różne odcienie)
- D – rozmiar (ang. diameter, niepokojąca wielkość >6 mm)
Którykolwiek z powyższych objawów powinien skłonić do wizyty u specjalisty dermatologii. Lekarz taki za pomocą dermatoskopu czy wideodermatoskopu dokładnie oceni zmianę i zdecyduje, czy dalsza diagnostyka w postaci wycięcia zmiany w celu obejrzenia jej pod mikroskopem jest konieczna. Jeśli w badaniu histopatologicznym potwierdzi się czerniaka, należy wykonać USG regionalnych węzłów chłonnych, by wykryć ewentualne przerzuty.
Najczęściej czerniaka wykrywa się w stadium przedinwazyjnym, zatem skuteczną metodą leczenia jest doszczętne wycięcie zmiany wraz z marginesem zdrowej tkanki.
Jako że niepodważalnym czynnikiem ryzyka rozwoju czerniaka jest narażenie na promieniowanie ultrafioletowe, by zmniejszyć ryzyko zachorowania, należy:
- unikać nadmiernej ekspozycji na słońce (szczególnie w godzinach 10-15),
- stosować odpowiednie filtry przeciwsłoneczne,
- unikać, a najlepiej całkowicie zaprzestać korzystania z solariów.
