Transplantacja szpiku kostnego – co warto wiedzieć?
Transplantacja szpiku kostnego to metoda często dziś praktykowana w leczeniu chorób, które jeszcze jakiś czas temu stanowiły ogromne wyzwanie dla świata medycyny. W głównej mierze dotyczy to chorób rozrostowych układu krwionośnego.
Spis treści:
Dla ludzi chorych na białaczkę, a wg statystyk, ilość nowych zachorowań w Polsce sięga liczby 10 tysięcy każdego roku, transplantacja szpiku kostnego jest często jedyną metodą przedłużenia ich życia, a nierzadko nawet szansą na kompletne wyzdrowienie. Jednak, żeby tak się stało, życiodajny szpik musi zostać najpierw pobrany od dawcy.
Zabieg transplantacji
Transplantacja szpiku kostnego może być dwojakiego rodzaju. Przeszczep autologiczny charakteryzuje się tym, iż dawcą i biorcą jest ta sama osoba. Materiał do przeszczepu zostaje w tej sytuacji pobrany od pacjenta w okresie jego właściwego funkcjonowania, a następnie przechowywany do momentu jego użycia tj. przeszczepienia. Drugim rodzajem transplantacji jest allogeniczny przeszczep szpiku kostnego, kiedy to materiał zostaje pobrany od dawcy spokrewnionego z pacjentem (np. rodziców lub rodzeństwa) albo od osoby obcej.
Warunkiem wykonania zabiegu jest w każdym przypadku zgodność pomiędzy dawcą i biorcą antygenów transplantacyjnych HLA (tzw. human leukocyte antygens, czyli antygenów zgodności tkankowej). Antygeny HLA każdego człowieka są niemalże tak samo specyficzne jak linie papilarne. Niemniej jednak, istnieją powtarzające się u niektórych ludzi ich kombinacje, dzięki czemu możliwe jest najlepsze dopasowanie dawcy do biorcy.
Ze względu na pewne podobieństwo genetyczne i wynikające z tego skutki dla wariantu posiadanych antygenów HLA, najbardziej poszukiwanymi dawcami są oczywiście osoby z rodziny. Im bliższe jest to pokrewieństwo, tym większa jest szansa na uzyskanie satysfakcjonującej zgodności antygenów. W przypadku, gdy pozyskanie materiału do transplantacji od osoby z rodziny jest jednak niemożliwe, jedyną szansą dla pacjenta jest znalezienie odpowiedniego „obcego” dawcy z bazy banku szpiku kostnego.
Trudno jest przewidzieć do końca, ile czasu zajmą poszukiwania odpowiedniego dawcy materiału transplantacyjnego w światowym rejestrze (BMDW, czyli Bone Marrow Donors Worldwide). W dużej mierze zależy to od unikatowości kombinacji posiadanych przez chorego antygenów HLA. Z tego względu tak ważna jest ciągła rozbudowa „banku szpiku kostnego” poprzez akcje informujące o możliwości zostania dawcą.
Wiele osób obawia się rejestracji w rejestrze dawców, ponieważ nie są pewni, czy w przypadku pojawienia się możliwości oddania swojego szpiku, będą w dalszym ciągu chcieli poddać się zabiegowi. Tymczasem finalna decyzja w tej materii ma miejsce dużo później, dopiero po znalezieniu osoby potrzebującej i wykonaniu dalszych badań.
Jak więc wygląda procedura rejestracji w bazie i pobrania szpiku kostnego?
- Pobranie 10ml krwi od osoby, która pragnie zarejestrować się jako dawca,
- Wykonanie badań antygenów zgodności tkankowej HLA na podstawie pobranej próbki krwi,
- Przesłanie otrzymanych w ten sposób danych do światowego rejestru dawców szpiku kostnego, skąd są dostępne do wglądu, celem doboru dawcy dla dowolnego chorego na całym świecie,
- Jeśli dane z próbek krwi zostanie pozytywnie dopasowane do pacjenta, dawca zostaje ponownie poproszony o oddanie 10ml krwi do dalszych badań,
- Po uzyskaniu pozytywnych wyników szczegółowych porównań medycznych kandydat na dawcę zostaje poproszony o podjęcie ostatecznej decyzji o oddaniu swojego szpiku choremu,
- Jeśli zostanie podjęta decyzja pozytywna, pobrana zostaje od dawcy krew, która będzie mu później podana podczas zabiegu pobierania szpiku kostnego,
- Pobranie materiału do transfuzji odbywa się kilka tygodni później na jeden z dwóch sposobów: w znieczuleniu ogólnym z talerza kości biodrowej lub poprzez pobranie krwi, z której później separowane są komórki szpiku po wcześniejszym podaniu dawcy tzw. czynnika wzrostu. Oba sposoby nie pozostawiają trwałych śladów na ciele dawcy.
Chcąc zostać honorowym dawca szpiku kostnego pamiętać należy o kilku sprawach:
- Dawcą może zostać zdrowa osoba w wieku 18 - 50 lat,
- Oddanie swojego szpiku nie stanowi zagrożenia dla zdrowia dawcy, gdyż u zdrowego człowieka szybko się on regeneruje,
- W polskim rejestrze dawców szpiku kostnego ok. co 70-ty zarejestrowany faktycznie staje się dawcą.
