Rak piersi – czynniki ryzyka i rodzaje nowotworów

Spis treści:

1. Anatomia piersi
2. Czynniki ryzyka rozwoju raka sutka
3. Rodzaje i klasyfikacja raków sutka
4. Klasyfikacja TNM

Anatomia piersi 

Na samym początku warto wyjaśnić sobie czym tak właściwie jest pierś. Określenie to w języku potocznym używana jest w nie do końca właściwy sposób. Poprawna anatomicznie nazwa to sutek, gruczoł sutkowy lub rzadziej gruczoł mlekowy. „Pierś” jest jedynie określeniem potocznym, które w nomenklaturze medycznej nie występuje.

Sam sutek jest przydatkiem skóry, który w toku ewolucji uległ wytworzeniu z gruczołu potowego. Prawidłowy gruczoł sutkowy zbudowany jest z tkanki gruczołowej oraz z tkanek podtrzymujących jego strukturę, czyli tkanki włóknistej i tkanki tłuszczowej. Tkanka gruczołowa jest najważniejszą tkanką pod względem funkcjonalnym. Składają się na nią struktury nazywane zrazikami, którym towarzyszy system przewodów wyprowadzających wszystkie wydzieliny produkowane w gruczole do brodawki sutkowej. Warto zaznaczyć, że od momentu dojrzewania sutek jest funkcjonalnie aktywny. W zrazikach wydzielana jest wodnista treść, która wchłaniana jest w przewodach. Tym sposobem nie dociera ona do brodawki sutkowej, więc nie stwierdza się obecności żadnej wydzieliny. W okresie laktacji rozpoczyna się z kolei produkcja mleka.

Warto również nadmienić, że sutek w górnej bocznej części wydłużony jest w kierunku dołu pachowego. Ten jego fragment nazywany jest ogonem Spence’a i co niezwykle istotne, również w tej okolicy diagnozuje się nowotwory sutka.

Czynniki ryzyka rozwoju raka sutka 

Zachorowalność na raka sutka rośnie wraz z wiekiem kobiet i podwaja się w czasie każdych 10 lat. Nie licząc wieku, znanych jest kilka udowodnionych czynników ryzyka, wpływających na częstość występowania raka sutka.

Należą do nich:

• położenie geograficzne – zauważono, że zachorowalność na nowotwory złośliwe piersi jest niemal pięciokrotnie wyższa w populacji kobiet zamieszkujących tak zwane kraje rozwinięte. Zależność tą wiążę się z czynnikami środowiskowymi i stylem życia;
• wiek urodzenia pierwszego dziecka – udowodniono, że w im późniejszym wieku kobieta zachodzi w ciążę tym większa szansa, że zachoruje na nowotwór złośliwy sutka. Zajście w ciążę poniżej 25. roku życia uważa się za czynnik ochronny;
• wcześniejsze schorzenia łagodne sutka – stwierdzenie u kobiety atypowego rozrostu nabłonka zwiększa około pięciokrotnie ryzyko zachorowania na raka sutka;
• przebyty rak sutka – kobiety leczone z powodu raka sutka (i skutecznie wyleczone) około czterokrotnie częściej niż populacja kobiet zdrowych, rozwijają kolejny nowotwór piersi;
• grupa socjoekonomiczna – rak piersi statystycznie częściej występuje w populacji kobiet mało zamożnych i słabiej wykształconych. Podobnie jak w przypadku położenia geograficznego zależność tą wiąże się ze stylem życia i czynnikami środowiskowymi;
• dieta – stwierdzono, że dieta bogata w tłuszcze nasycone, tłuszcze typu trans zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi. Podobnie jest w przypadku nadmiernego spożycia alkoholu i palenia papierosów;
• narażenie na promieniowanie jonizujące – nadmierna ekspozycja (szczególnie u dziewcząt w okresie dojrzewania) jest silnym czynnikiem ryzyka. U dzieci leczonych za pomocą radioterapii z powodu nowotworów okresu dziecięcego trzykrotnie częściej występuje rak sutka;
• antykoncepcja hormonalna – ten czynnik ryzyka jest przedmiotem dyskusji od wielu lat. Aktualnie uważa się, że ryzyko rozwinięcia raka sutka jest nieznacznie podwyższone w momencie stosowania antykoncepcji hormonalnej. Jednak w przypadku odstawienia terapii ryzyko wraca do średniej populacyjnej;
• hormonalna terapia zastępcza – zwiększa ryzyko zachorowania. HTZ złożona z estrogenów i progestagenów wiąże się z większym ryzykiem niż terapia z zastosowaniem jedynie preparatów estrogenowych;
• predyspozycje genetyczne  - jest to bardzo silny czynnik ryzyka. Przede wszystkim wiążę się z występowaniem mutacji w obrębie genów BRCA1 i BRCA2. W przypadku nosicielstwa którejś ze wspomnianej mutacji ryzyko zachorowania może wynosić nawet do 100%! To właśnie  z tego powodu znana hollywoodzka aktorka Angelina Jolie poddała się prewencyjnej obustronnej mastektomii.

Rodzaje i klasyfikacja raków sutka 

Wszystkie nowotwory sutka wywodzą się z tkanki wyścielającej zraziki i przewody sutka. W międzynarodowych klasyfikacjach dzieli się je na dwie duże grupy: raka nieinwazyjnego i raka inwazyjnego.

1. Rak nieinwazyjny – postać nowotworu, o najmniejszym stopniu złośliwości. Wyróżnia się dwa główne typy raka nieinwazyjnego:

• rak przewodowy in situ (DCIS) – jest to najczęściej występujący typ raka sutka! Ze względu na niski stopień zaawansowania rzadko daje objawy. Wykrywany jest przede wszystkim w trakcie badań przesiewowych;
• rak zrazikowy in situ (LCIS) – nazywany jest również zrazikową wewnątrzprzewodową neoplazją (LIN). Podobnie jak w przypadku raka przewodowego in situ zwykle przebiega bezobjawowo i wykrywany jest przypadkiem.

2. Rak inwazyjny – jest to grupa raków piersi o znacznie wyższym stopniu złośliwości. Podobnie jak w przypadku raków nieinwazyjnych dzieli się je na raki przewodowe i zrazikowe. W grupie raków przewodowych wyróżnia się kilka podtypów guzów (czasem nazywanych guzami „specjalnymi”) takich jak:

• rak cewkowy – w grupie raków przewodowych jest postacią raka o stosunkowo dobrym rokowaniu. Stanowi około 2% wszystkich nowotworów złośliwych piersi;
• rak sitowaty – stosunkowo rzadka postać raka o niskiej złośliwości;
• rak śluzowy – podobnie jak w przypadku dwóch wcześniejszych, cechuje się najlepszym rokowaniem w grupie raków przewodowych. Jest rzadkim podtypem o organicznym wzroście. Zbudowany jest z komórek produkujących śluz;
• rak rdzeniasty - dobrze odgraniczony od otoczenia, posiadający delikatną, nietwardą konsystencję. Tworzą go komórki o różnej budowie z bogatym utkaniem tkanki limfatycznej.

Poza podstawowym podziałem raków sutka na typy złośliwości (typy histologiczne) niezwykle istotne są inne klasyfikacje, takie jak na przykład podział ze względu na obecność receptorów estrogenowych i progesteronowych czy klasyfikacja TNM.

Rak sutka, fot. panthermedia

Klasyfikacja TNM 

Jest to bardzo ważny system służący do klinicznej oceny stopnia złośliwości nowotworu. Wykorzystywany jest do klasyfikowania większości raków, w tym raka piersi. W momencie rozpoznania raka sutka należy ocenić stopień zaawansowania choroby właśnie za pomocą skali TNM. Opiera się ona na badaniu klinicznym guza (stąd T od pierwszej litery angielskiego słowa guz - tumor), badaniu klinicznym węzłów chłonnych (N od angielskiego nodes) oraz stwierdzeniu ewentualnych przerzutów (m z angielskiego metastasis). Warto znać te podstawowe określenia ponieważ w praktyce lekarskiej często zdarza się, ze pacjent otrzymuje do rąk wynik klasyfikacji TNM i nie wie, co ona w praktyce oznacza.

W przypadku raka piersi klasyfikacja TNM wygląda w następujący sposób:

1. T (wielkość guza) wyróżnia się stopień:

• T1 – guz o średnicy do 2 cm,
• T2 – guz o średnicy 2 do 5 cm,
• T3 – guz większy niż 5 cm,
• T4 – guz dowolnej wielkości, ale naciekający ścianę klatki piersiowej.

2. N (ocena węzłów chłonnych):

• N0 – brak przerzutów do węzłów chłonnych,
• N1 – przerzuty do węzłów chłonnych pachy po stronie guza – węzły są ruchome w badaniu palpacyjnym,
• N2 – przerzuty do węzłów chłonnych pachowych po stronie guza – węzły są nieruchome w badaniu palpacyjnym.

3. M (obecność ewentualnych przerzutów narządowych):

• M0 – brak przerzutów,
• M1 – obecne przerzuty do narządów odległych lub zmienione przerzutowo węzły chłonne poza pachą.

Dla przykładu pacjentka cierpiąca na raka sutka opisanego w klasyfikacji TNM jako T3N1M1 dostarcza lekarzowi informacje, że jej guz pierwotny ma wielkość ponad 5 cm, obecne są przerzuty do węzłów pachowych oraz obecne są przerzuty odległe.