Pod słowem „rak” kryje się ponad 100 różnych chorób. Ich wieloczynnikowa etiologia i zróżnicowana patogeneza stanowią wyzwanie dla badaczy, poszukujących możliwości zapobiegania i sposobów skutecznego leczenia tej budzącej grozę choroby.
W oddziałach onkologicznych obserwuje się też zwiększone ryzyko rozwoju innych stanów reaktywnych w tym: psychoz, zaburzeń emocji i zachowania, zaburzeń lękowych, eskalację zaburzeń systemów rodzinnych, ujawnianie się dysfunkcji społecznych i zawodowych, skutkujących wzrostem roszczeń rentowych. Analizy farmakoekonomiczne jednoznacznie podkreślają zyskowność inwestycji w psychologiczne programy prewencji i psychoedukacji (wystarczy zrozumieć przykład pacjenta po przeszczepie szpiku kostnego, którego całkowite koszty liczone są w dziesiątkach, jeśli nie setkach tysięcy złotych, który z powodu braku planowej i adekwatnej opieki psychologicznej po wypisie z oddziału transplantacji podejmuje skuteczny akt samobójczy).
Koszty absencji chorobowej i pogorszenia ogólnego poziomu zdrowia np. z powodu depresji wśród członków rodzin pacjentów chorych na raka wydają się również nie do przecenienia. Ciągle trwa dyskusja o bezpośrednim korzystnym rokowniczo wpływie redukcji depresji na wyniki leczenia onkologicznego. Wiele faktów klinicznych przemawia za realnością tej korelacji.
Na gruncie wieloletnich poszukiwań naukowego przełożenia intuicyjnie opisywanych mechanizmów związku soma i psyche, jak również w bardziej pragmatycznym wymiarze: poszukiwania odpowiedzi na pytania farmakoekonomiczne, doszło do powstania nowej dziedziny nauki, jaką jest psychospołeczna onkologia, określana też prościej i częściej mianem psychoonkologii.
Historia psychoonkologii sięga 1984 roku, kiedy to rozpoczęło działalność Miedzynarodowe Towarzystwo Psychoonkologiczne (Internatinal Psycho-Oncology Society – IPOS). W kolejnych latach powstawały lokalne odpowiedniki IPOS, w tym Europejskie Towarzystwo Psychoonkologiczne (ESPO) w 1987 i Polskie Towarzystwo Psychoonkologiczne w 1992 roku.
fot. ojoimages
Psychoonkologia traktowana jest przez psychologów jako subdyscyplina w obrębie psychologii zdrowia, a przez lekarzy jako podspecjalizacja onkologii. W publikacjach spotyka się także takie określenia jak: onkologia behawioralna lub onkologia psychiatryczna. Psychoonkologia zajmuje się, z definicji, wyjaśnianiem zależności zachodzących pomiędzy umysłem, a ciałem, a ściślej, badaniem psychologicznego, behawioralnego i społecznego wymiaru chorób nowotworowych.
Główne zainteresowania psychoonkologii koncentrują się na dwóch kierunkach badawczych:
- roli i znaczeniu psychologicznych, osobowościowych i behawioralnych zmiennych dla ryzyka zachorowalności na chorobę nowotworową, jej przebiegu i czasu przeżycia
- opisie wpływu choroby nowotworowej na psychologiczne funkcjonowanie pacjenta, jego rodziny oraz personelu medycznego, problematyce adaptacji do choroby nowotworowej, rozpoznawaniu zaburzeń psychicznych w populacji chorych onkologicznie, jakością życia w czasie i po leczeniu.
W ostatnich latach coraz liczniejsze są badania dotyczące możliwości i znaczenia interwencji psychoterapeutycznych lub psychofarmakologicznych w modyfikowaniu zarówno czynników behawioralnych, sprzyjających chorobie nowotworowej, wspomagających proces adaptacji i redukujących stres, ale także dotyczące oddziaływania tymi metodami na sam przebieg choroby nowotworowej, jakość życia pacjentów i rokowanie. Śledząc liczne publikacje z zakresu psychoonkologii można stwierdzić, że należy ona do najszybciej rozwijających się dziedzin nauki. [Za: Marcin Jabłoński i wsp. Miejsce psychoonkologii we współczesnej psychiatrii. Psychiatria Polska 2008, tom XLII, numer 5 strony 749–765]