Postępowanie rehabilitacyjne w schorzeniach nowotworowych

W 1972 roku profesor Andrzej Kułakowski, w Instytucie Onkologii w Warszawie stworzył placówkę rehabilitacyjną dla kobiet po radykalnej operacji raka piersi. Była to pierwsza placówka o tym charakterze w Polsce, która w 1984 roku weszła do struktur Centrum Onkologii jako Zakład Rehabilitacji.

Wieloletnie doświadczenia pracy zespołów specjalistów z zakresu onkologii pozwoliły na wyodrębnienie zasad postępowania rehabilitacyjnego ze względu na umiejscowienie nowotworu. Przedstawione poniżej formy rehabilitacji dotyczą jedynie wybranych przypadków umiejscowienia nowotworu.
Celem fizjoterapii po leczeniu raka piersi jest ograniczenie fizycznych skutków leczenia. Leczenie często związane jest ze zmianą wyglądu ze względu na amputację piersi lub zmianę jej konsystencji (po zastosowaniu leczenia zachowawczego). Pojawić się mogą również problemy z ruchomością stawów barkowych oraz siłą kończyny strony operowanej. Może pojawić się również wtórny obrzęk chłonny kończyny oraz wady postawy.

Na pełną rehabilitacją składa się rehabilitacja psychofizyczna w trakcie pobytu w szpitalu (oparta na ćwiczeniach indywidualnych i zespołowych, profilaktyce przeciwobrzękowej oraz masażach), rehabilitacja po wyjściu ze szpitala, do 6 tygodni (organizowana w przychodniach rehabilitacyjnych mająca na celu ćwiczenia obręczy barkowej, naukę automasażu oraz udzielenie wsparcia psychicznego) oraz postępowanie w przypadku pojawienia się obrzęku lub wad postawy, które są bezpośrednio związane z zastosowanym leczeniem.[1] W rehabilitacji stosuje się również ćwiczenia oddechowe, gdyż poza zapewnieniem odpowiedniej wentylacji, kształtują one również klatkę piersiową, rozciągając zrosty i przykurcze powstałe w wyniki zabiegu.[2]

Rehabilitacja w przypadku rozległych zabiegów odtwórczych oparta jest ćwiczeniach, masażach, elektrostymulacji, usprawnianiu zarówno miejsca zrekonstruowanego jak również miejsca pobrania materiału do rekonstrukcji. W przypadku rehabilitacji w chorobie nowotworowej płuc niezwykle istotna jest korekta mechanizmów oddychania, zarówno tych które istniały już przed zastosowanym leczeniem, jak również tych, które mogą być następstwem zabiegu operacyjnego. Ważne są tutaj ćwiczenia ogólnokondycyjne jednak najistotniejsze są ćwiczenia oddechowe oraz nauka rozluźniania mięśni w celu uzyskania odpowiedniej wentylacji.[3] Bardzo ważnym elementem rehabilitacji jest nauka efektywnego kaszlu. Ćwiczenia wykonywane są w pozycji z pochyleniem do przodu co pomaga w rozluźnieniu mięśni. Ćwiczenia te są istotne ze względu na zwiekszoną ilość wydzieliny w płucach. Dodatkowo może zostać zastosowany drenaż w celu odbarczenia płuc.[4]

fot. pantherstock

Rehabilitacja w przypadkach leczenia z powodu guzów tkanek miękkich ma na celu uruchomienie chorego, najwcześniej jak się da. Zabiegi operacyjne w schorzeniach nowotworowych tego typu, mogą skutkować różnego rodzaju kalectwem. Mogą powodować niewielkie zaburzenia funkcjonowania mięśni jak również celem zabiegu może być amputacja koniczny. Ćwiczenia fizyczne mają na celu uzyskanie jak największej ruchomości stawów sąsiadujących, profilaktykę przeciwprzykurczową, przeciwobrzękową. Chory powinien również zostać zaopatrzony w niezbędny sprzęt podtrzymujący jak również ortopedyczny.[5] Rehabilitacja w efekcie pomaga pacjentowi w walce z bólem, przynosząc ulgę, zapobiega osteoporozie oraz poprawia funkcjonowanie kończyny. Bardzo ważnym elementem jest aspekt psychologicznej pomocy choremu.

Rehabilitacja w schorzeniach onkologicznych ma na celu poprawę funkcjonowania w różnych sferach życia. Bardzo ważna jest więc współpraca całego zespołu specjalistów takich jak lekarze, fizjoterapeuci, pielęgniarki, psycholodzy, logopedzi czy protetycy. Realizowane jest podejście holistyczne, całościowe do pacjenta nie skupiając się jedynie na usprawnianiu jednego organu a na ogólnym funkcjonowaniu człowieka.[6]