Pielęgnacja jamy ustnej w chorobie nowotworowej

Jama ustna to pierwszy odcinek układu pokarmowego, w którym przyjmowany pokarm jest rozdrabniany, nawilżany i wstępnie trawiony. Wszystkie te funkcje możliwe są dzięki odpowiedniej budowie jamy ustnej.
Pojawiające się zmiany chorobowe najczęściej dotyczą języka, zębów i błony śluzowej. Celem zabiegów pielęgnacyjnych jamy ustnej wśród pacjentów poddawanych leczeniu przeciwnowotworowemu jest przede wszystkim usunięcie resztek pokarmowych, które mogą powodować zmiany chorobowe. Do chemioterapeutyków o największym ryzyku zapalenia błony śluzowej należą antymetabolity: metotreksat, 5-fluorouracyl, kapecytabina oraz tegafur.
W trakcie leczenia onkologicznego (głównie radioterapii) należy w szczególny sposób zadbać o higienę jamy ustnej poprzez:
- Szczotkowanie zębów 3 x dziennie bardzo miękką szczoteczką najlepiej z włosia nylonowego. Szczoteczka powinna być regularnie wymieniana. Wskazane jest także używanie nici dentystycznych,
- Regularne płukanie jamy ustnej obojętnymi płynami (5 x dziennie) – np. solą fizjologiczną lub roztworem sody oczyszczonej – jedna łyżeczka rozpuszczona w ½ szklanki przegotowanej wody. Należy unikać gotowych płukanek do jamy ustnej na bazie alkoholu, gdyż mogą dodatkowo niepotrzebnie podrażnić śluzówkę,
- Czyszczenie wodą z mydłem i dokładne płukanie ruchomych uzupełnień protetycznych po każdym posiłku. Podczas przerwy nocnej należy je przechowywać w suchym perforowanym pojemniku.
Często oprócz odczynu zapalnego w jamie ustnej dochodzi do rozwoju stanów grzybiczych, które można leczyć zarówno miejscowo, jak i systemowo; miejscowo – roztwory nystatyny stosowane do pędzlowania jamy ustnej oraz nakrapiane na dośluzówkową powierzchnię ruchomych uzupełnień protetycznych, systemowo zaleca się stosowanie flukonazolu w dawce ok. 100-200 mg/dobę.
Do pielęgnacji jamy ustnej potrzebne są:
- miękka lub średnia szczoteczka do zębów,
- kubek z letnią,
- przegotowaną wodą,
- ręcznik do wytarcia twarzy,
- gaziki niejałowe,
- szpatułki,
- środek do płukania jamy ustnej oraz pasta do zębów,
- ewentualnie pojemnik na protezę.
W przypadku osób, które nie są w stanie same dokonać pielęgnacji jamy ustnej - osoba do pomocy.